MESLEK SEÇİMİ ve MESLEK SEÇİMİNİN ÖNEMİ

 

Meslek, bir kimsenin geçimini sağlamak için yaptığı sürekli iş olarak tanımlanır.

Herkesin geçimini sağlayabilmek için yapacağı düzenli ve sürekli bir işinin olması zorunlu bir gelişim görevidir. Meslek seçimi ise insanın yaşamında verebileceği en önemli temel kararlardan biridir. Çünkü “ben şu mesleği seçiyorum derken, ya da hayır ben bu mesleği değil, şu mesleği istiyorum derken aslında mesleği seçmekle birlikte o mesleğin getirdiği yaşam tarzı da seçilmiş olunmaktadır. Bir mesleği seçmekle,  hayat çizgisinde pek çok konu da bu seçime bağlı olarak  etkilenmektedir. Örneğin gelir düzeyi,yaşanılacak olan çevre, toplumsal ilişkiler,eş seçimi, çalışma koşulları prestij, statü vb.   Öyleyse meslek seçimi iyi iyi düşünülüp, gerekli analizler yapıldıktan sonra alınması gereken önemli bir karardır. Bu karardan geri dönmek bazen çok yorucu ve zaman alıcı  bazen  de imkansızdır. Böyle bir duruma düşmemek için meslek seçiminin öncesinde önce kişinin kendini tanıması ve şu sorulara doğru cevaplar verebilmesi gerekmektedir:

· Benim seçtiğim bu mesleğe karşı yeteneklerim uygun mu ? Yeteneklerim bu mesleğin gerektirdiği yeteneklerle benzerlik gösteriyor mu ?

· İlgi alanlarım bu mesleğin gerektirdiği ilgi alanlarıyla çakışıyor mu ?

· Seçtiğim mesleğin çalışma koşulları nasıl ? Kapalı bir mekanda mı yoksa açık havada mı çalışma gerekiyor. Çalışma koşulları neler ?

· Büyük bir şehirde mi, küçük bir şehirde mi yaşamak istiyorum ?

· Emin bir iş mi istiyorum, yoksa risk almaya hazır mıyım ?

· Ücret durumu nasıl ? İlerleme olanakları mevcut mu ?

· Seçim yapılmış olan meslekte yetişmiş elemana olan ihtiyaç ne kadar ? Mesleğin gerektirdiği eğitimi aldıktan sonra iş bulmak kolay mı ?

Bir meslekte mutlu olabilmenin en önemli faktörü, ilgi ve yeteneklerin, mesleğin gerektirdiği ilgi ve yeteneklerle çakışıyor olmasıdır. Bu yüzden seçilecek olan mesleğin gerektirdiği ilgi ve yeteneklerin neler olduğu araştırılmalı, kişinin söz konusu yeteneklerin ve ilgilerin ne kadarına sahip olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. Konuyu bir örnekle açıklayalım: Doktor olabilmek için akademik yeteneğe ( sözel,sayısal, şekil) ihtiyaç vardır. Ancak diş doktoru olabilmek için hem akademik yeteneğe hem de el becerisine (manipülatif yeteneğe ) ihtiyaç vardır. Eğer akademik yeteneği çok iyi, ancak el becerisi çok kötü olan birinin diş doktoru olması kuşkusuz o mesleğin gereklerini gerektiği gibi yapamamasına neden olacaktır. Keza sayıları seven, sayısal düşünmekten zevk alan bir kişinin, edebiyat bölümünde okuması da yanlış bir seçim olacaktır.

Seçilen mesleğin çalışma koşulları da son derece önemlidir. Yukarıda verilen örneği sürdürürsek, kişinin akademik yeteneği çok iyi, el becerisi çok iyi, diş doktoru olabilmesi için yetenek açısından hiç bir sıkıntısı yok. Ancak kan görmeye dayanamıyor. Kan görünce bayılıyor ise bu kişinin bu mesleği sürdürebilmesi güç gözükmektedir. Ya da kapalı mekanları  seven bir kişinin denizci olmak istemesi de çalışma koşulları açısından yanlış bir tercihtir.

Ücret durumu da özellikle dikkate alınması gereken bir konudur. Mesleği ne kadar para getirecektir. Para mı, prestij mi, sosyal değerler mi ? birinci önceliklidir. Örneğin çok parası olmasını isteyen bir kişinin devlet dairesinde memur olarak çalışmak istemesi bir çelişkidir. Bu durumda mutlu yaşayabilmek için o kişinin ya işini değiştirmesi ya da para ilgili düşüncelerini değiştirmesi gerekmektedir.

Ülkemizde önemli bir sorun da işsizlik sorunudur. Yeteneği, ilgisi, çalışma koşulları, ücreti her durumu kendisine uyan bir kişinin önüne o meslekte istihdam edilme yani iş bulabilme sorunu çıkabilir. Örneğin Ziraat Mühendisliği ülkemizde doyuma ulaşmış gerekli iş gücünü istihdam etmiş bir meslektir. Bugün 20.000 dolayında Ziraat Mühendisi işsizlik sorunuyla karşı karşıyadır.

Meslek seçiminde 8.sınıfın özel bir önemi vardır. Bu yıllarda yapılan bir seçimin yaşamın ileriki yıllarını derinden etkileyeceği unutulmamalıdır. Bugün verilecek doğru karar, ileride mutlu bir yaşam sürdürmeyi sağlarken, bugün verilecek yanlış karar, ileride hep arayış içerisinde olan, enerjisini hep bu yöne çevirmiş, ya da bu mücadeleyi veremeyecek kadar yorulmuş, bezmiş insanlar yaratacaktır. 8.sınıftan sonra örneğin askeri liseye gitmek isteyen bir öğrenci, aynı zamanda disiplin altında, düzenli, her şeyin format (kalıp) haline getirildiği bir yaşam biçimini de kabul etmiş olurken, başka bir öğrenci de öğretmen liselerine gitmekle başka bir yaşam biçimini kabul etmiş olacaktır. Unutulmaması gereken en önemli konu ; adıyla, çalışma koşullarıyla tanımlanmış 40 bin meslek bulunmaktadır. Bu mesleklerden hangisi kişiye uygun olanıdır. Bu denli  meslek çok olmasına rağmen öğrencilerin sayabildikleri mesleklerin sayısı 50’yi 60’ı geçmemektedir. Başka bir yaygın sorunda özenti ile kişinin kendi kendisine yabancılaşmasıdır. Öğrencilik hayatında  Matematik, Fen Bilgisi gibi sayısal yetenek gerektiren derslerden geçer tek not alamayan bir öğrencinin, toplum yüceltiyor, annem babam seviyor diye “Bilgisayar Mühendisi” olmak istemesi kişinin kendi kendisiyle yabancılaşmasına bir örnektir. Pek çok kişinin üniversite öğrenimi görmek istemesinde “Herkes gitmek istiyor. Onca kişi dershaneye gidiyor. Birinci yıl olmazsa, ikinci yıl, ikinci yıl olmazsa üçüncü yıl şanslarını deniyorlar” gibi yüzeysel sebepler olduğu unutulmamalıdır.

8. YIL SONRASINDAKİ ALTERNATİFLER

ÇIRAKLIK EĞİTİMİ : 
İlköğretimin 8.sınıfını bitirip, yükseköğrenim görmek istemeyen, bir an önce hayata atılmak , bir meslek edinmek isteyen öğrencilerin başvurabilecekleri bir eğitim kurumudur. Bu öğrenim kurumlarına kayıt yaptırabilmek için  öğrencilerin kendilerinin seçtikleri bir alanda (mobilyacılık, kuaförlük, oto tamirciliği gibi) bir iş yerinde çırak olarak çalışıyor olma zorunluluğu bulunmaktadır. Böylece iş yerinde edinilen pratik uygulamalara bu kurumlarda teorik eğitimde eklenmektedir.

DÜZ LİSELER : 
Yükseköğrenim görmek isteyen öğrencilerin gidebilecekleri bir üst eğitim kurumudur. Bu okullarda öğrenim görebilmek için hiç bir ön koşul ya da sınav bulunmamaktadır. Öğrenim süresi üç yıldır.

SÜPER LİSELER :   
Yükseköğrenim görmek isteyen öğrencilerin gidebilecekleri bir üst eğitim kurumudur. Bu okullarda öğrenim görebilmek için ilköğretimin 4.sınıftan 8.sınıfına kadar olar derslerin ağırlıklı notlarının ortalaması alınmakta, öğrencilerin seçiminde bu notların sıralaması kıstas (ölçüt) olarak kullanılmaktadır. Süresi bir yıl İngilizce hazırlık olmak üzere dört yıldır.

MESLEK LİSELERİ : 
Hem bir meslek sahibi olabilmek, hem de yükseköğrenim görmek isteyen öğrencilerin gittikler öğrenim kurumlarıdır. Bu okullarda  öğrenim görebilmek için merkezi olarak yapılan sınavlarda başarılı olmak gereklidir.

ASKERİ LİSELER : 
Mesleğini “asker” olarak sürdürmek isteyen öğrencilerin gidebilecekleri üst eğitim kurumudur. Bu okullarda öğrenim görebilmek için önce aranan fiziksel koşulların yerinde olması, istenilen sportif davranışların belli bir zaman  dilimi içerisinde yerine getirilmesi gereklidir. Sosyal durum, ahlak  ve karakter  ile ilgili koşulları , sağlıkile ilgili koşulları, öğrenim yaş ve boy ile ilgili koşulları taşıyan öğrencilerin bir ön elemesi yapılmasının ardından yapılacak olan test sınavında da başarılı olmaları gerekmektedir.

FEN VE ANADOLU LİSELERİ : 
Merkezi bir sınavı başarıyla geçip, seçilmiş üstün özellikleri olan öğrencilerin hazırlık okuyarak yabancı dil öğrenmeleri ve yükseköğrenime hazırlanmaları için eğitim veren eğitim  kurumudur.

ANADOLU ÖĞRETMEN LİSELERİ : 
Meslek seçimini “Öğretmen” olmayı hedefleyerek başlayan ve yükseköğrenime hazırlayan, bir yıl İngilizce hazırlık eğitimi veren, yapılan merkezi bir sınavla öğrenci seçerek alan  eğitim kurumlarıdır.

ANADOLU TEKNİK LİSELERİ : 
İlköğretim okulu üzerine öğrenim veren Anadolu teknik liselerinin öğrenim süresi, birinci yılı yabancı dil hazırlık olmak üzere beş yıldır. Bu okullarda öğrencilere genel bilgi dersleri ile birlikte endüstriyel teknik alanlarda mesleki formasyon verilmesini ve en az bir yabancı dil öğretilmesini amaçlayan, öğrencileri hem hayata, hem de yükseköğrenime hazırlayan bir kısım derslerin yabancı dille okutulduğu eğitim kurumlarıdır. Bu okullara merkezi sistemle yapılan sınav ile öğrenci alınmaktadır.

ANADOLU MESLEK LİSELERİ : 
İlköğretim okulu üzerine ; birinci yılı yabancı dil hazırlık sınıfı olmak üzere, öğretim süresi dört yıl olan bu okullarda öğrencilere meslek alanlarının gerektirdiği seviyede yabancı dil ve mesleki formasyon verilmektedir.

ANADOLU İMAM- HATİP LİSELERİ : 
Meslek seçimini “İmam-hatip” olmayı hedefleyerek başlayan ve yükseköğrenime hazırlayan, bir yıl İngilizce hazırlık eğitiminin verilen, yapılan merkezi bir sınavla öğrenci seçerek alan  eğitim kurumlarıdır.

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞINA BAĞLI SAĞLIK MESLEK LİSELERİ : 
Bu branşta iki okul bulunmaktadır. İstanbul Validebağ Anadolu Sağlık Meslek Lisesi ile Kırıkkale’de Kanuni Sağlık Meslek Lisesi. Validebağ Anadolu Sağlık Meslek Lisesi 
sadece kız öğrencilerin tercih edebileceği hemşire yetiştiren, öğrenim süresi ilköğretim okuluna dayalı  hazırlık üstü 4 yıldır. Bu okullardan mezun olanlar Sağlık Bakanlığı’na bağlı sağlık kuruluşları ile pansiyonlu okullarda görev alabildikleri gibi, bütün sağlık kuruluşlarında çalışabilme imkanına da sahiptirler. Kırıkkale’deki Kanuni Sağlık Meslek Lisesi ise karma eğitim yapan, ilköğretim okuluna dayalı 4 yıl öğrenim süresi olan Laboratuar  Teknisyeni (Laborant) yetiştiren meslek liseleridir. Mezunları Sağlık Bakanlığı’na bağlı Sağlık Eğitim Merkezleri ile diğer resmi ve özel sağlık kurumlarında çalışma imkanına sahiptirler.

8. YILDAN SONRA ÖĞRENCİLERİN GİREBİLECEKLERİ SINAVLAR

ORTAÖĞRETİM KURUMLARI ÖĞRENCİ SEÇME VE YERLEŞTİRME SINAVI :

Merkezi sistemle yapılacak bu sınav;

· RESMİ FEN LİSELERİ
. ÖZEL FEN LİSELERİ
· ANADOLU ÖĞRETMEN LİSELERİ
· ANADOLU LİSELERİ 
· ANADOLU İMAM HATİP LİSELERİ
· ANADOLU TEKNİK VE ANADOLU MESLEK LİSELERİ
· MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞINA BAĞLI SAĞLIK MESLEK LİSELERİ´ne öğrenci seçmek ve yerleştirmek için yapılacak sınavdır.

Sınavda akademik yeteneği ölçme niteliği ağırlıklı Türkçe, Matematik, Fen Bilimleri ve Sosyal Bilimler testleri uygulanacaktır. Bu testlerde öğretilen kavram, ilke ve genellemeleri kullanarak yorumlama, ilişkilendirme, analiz etme gibi zihinsel beceriler kullanılacaktır.

Sınavla ilgili her türlü ayrıntıyı öğrenmek için “Orta Öğretim Kurumları Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sınav Kılavuzuna” başvurulabilir.

DEVLET PARASIZ YATILILIK VE BURSLULUK SINAVI

Parasız yatılı ya da burslu okumak isteyen, koşulları aşağıda açıklandığı şekliyle olan öğrenciler, bu sınavlara başvurabilmektedir.

200... yılı için ailenin yıllık gelir toplamından fert başına düşen net miktarın .......... milyon TL. geçmediğinibelgeleyenler,

2828 Sayılı Sosyal Hizmetler  ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu kapsamına giren çocuklar,

Oturduğu yerde devam edeceği düzeyde ve türde okul bulunmayanlara öncelik tanımak kaydıyla , illeringelişmişlik düzeyleri dikkate alınarak, maddi imkanlardan yoksun ve başarılı öğrenciler,

Resmi okullarda çalışan öğretmen çocukları, bu sınavlara başvurabilecektir. 

            Sınav ..../....../...... tarihinde yapılacaktır. Sınavda Türkçe’yi kullanma, (30 adet soru sorulacaktır) Sosyal Bilimler (15 Sosyal B. 5 Din K.ve Ahl. Bil. olmak üzere 20 adet soru sorulacaktır), Matematik ( 30 adet soru sorulacaktır.) Fen B. (20 adet soru sorulacaktır.) Böylece toplam 100 soru yöneltilecektir. 

            Her türlü ayrıntılı bilgi için Devlet Parasız Yatılılık ve Bursluluk Sınavı Kılavuzuna bakınız.

KURUMLARA BAĞLI MESLEK LİSELERİ SINAVI

Merkezi sistemle yapılacak olan bu sınav ;
ADALET BAKANLIĞINA BAĞLI ADALET MESLEK LİSELERİNE,
SAĞLIK BAKANLIĞINA BAĞLI SAĞLIK MESLEK LİSELERİNE,
TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞINA BAĞLI ZİRAAT TEKNİK, ZİRAAT, EV EKONOMİSİ, VETERİNER SAĞLIK VE LABORANT MESLEK LİSELERİNE,
TAPU VE KADASTRO GENEL MÜDÜRLÜĞÜNE BAĞLI ANADOLU TAPU VE KADASTRO MESLEK LİSESİNE,

Öğrenci seçmek için .../.../... tarihinde tüm il merkezlerinde saat ....’da yapılacaktır.  

ADALET BAKANLIĞINA BAĞLI ADALET MESLEK LİSELERİ 

Ankara, Gümüşhane ve Afyon-Bolvadin’de eğitim öğretim yapan Adalet Meslek Liseleri Adalet Bakanlığına bağlı olup, amacı Adalet Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatına eleman yetiştirmekle birlikte yükseköğretime de hazırlamaktır.

Okulda verilen dersler, Türkçe ve Sosyal Bilgiler ağırlıklıdır. Adalet Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatlarında ihtiyaç duyduğu elemanları tercihli olarak  bu okulların mezunları arasından sınavla karşılamayı planlamaktadır.

Adalete gönül veren hukukçu olmak isteyen öğrencilerin tercih edebileceği bir eğitim kurumudur.

SAĞLIK BAKANLIĞINA BAĞLI SAĞLIK MESLEK LİSELERİ

Öğrencileri Türk Milli Eğitiminin genel amaçları, temel ilkeleri ve sağlık meslek liselerinin özel amaçları doğrultusunda sağlık mesleğine hazırlamaktır.

Sağlık Bakanlığına bağlı 237 sağlık meslek lisesinde 8 ayrı bölümde eğitim-öğretim sürdürülmektedir. Bu 8 bölüm şunlardır : 

·      Radyoloji Teknisyenliği

·      Anestezi Teknisyenliği

·      Laboratuar Teknisyenliği

·      Ortopedik cihaz ve Protez Teknisyenliği

·      Diş Protez Teknisyenliği

·      İlk Yardım ve Acil Bakım Teknisyenliği

·      Çevre Sağlığı Teknisyenliği

·      Tıbbi Sekreterlik

Adaylar en fazla bir okul ve tek bir bölümü tercih edeceklerdir. 

Sağlık meslek liselerinde eğitim süresi 4 yıldır. Bu okullardan mezun olanlar Bakanlığa bağlı kurum ve kuruluşlarda görev alabildikleri gibi özel kurum ve kuruluşlarda da görev alabilmektedirler.

TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞINA BAĞLI ZİRAAT TEKNİK, ZİRAAT, EV EKONOMİSİ, VETERİNER SAĞLIK VE LABORANT MESLEK LİSELERİ 

Bu okulların amacı; ülke ekonomisine tarımsal üretim yönünden katkıda bulunacak çeşitli işletme ve kuruluşlarda başarı ile çalışabilecek, ileri tarım tekniklerini uygulayabilecek ve yayabilecek nitelikte pratik bilgi ve beceriye sahip ziraat teknisyeni, ev ekonomisi teknisyeni, veteriner sağlık teknisyeni, ve laborant yetiştirmektir.

Ziraat Teknik, Ziraat Meslek, Ev Ekonomisi Meslek Liseleri 4 yıl, Veteriner Sağlık Meslek ve Laborant Meslek Liseleri 3 yıl süreli, ilköğretime dayalı, paralı yatılı ve gündüzlü mesleki eğitim ve öğretim yapan orta öğretim kurumlarıdır.

Bu okullardan mezun olan öğrenciler mesleklerini serbestçe yapabilme imkanlarının yanında Bakanlıkla birlikte T.M.O Genel Müdürlüğü, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Çevre Bakanlığı, Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Genel Müdürlüğü gibi kamu kurum ve kuruluşlarında ihtiyaç duyuldukça açılacak sınavlara girebileceklerdir.

TAPU VE KADASTRO GENEL MÜDÜRLÜĞÜNE BAĞLI ANADOLU TAPU VE KADASTRO MESLEK LİSESİ

Bu lisenin amacı Türk Milli Eğitiminin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak öğrencilere ortaöğretim seviyesinde asgari ortak bir genel kültür  vermek, onlara kişi ve toplumun  problemlerini tanıtmak, çözüm yollarını aramak, yurdun ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmasında katkıda bulunma bilincini ve gücünü kazandırmak, bilgi ve kabiliyetleri doğrultusunda tapu, kadastro ve harita programları ile yabancı dil bilen, ara kademede mesleki ve teknik eleman yetiştirmektir.

Dört  yıl süreli okulun birinci yılı İngilizce dil eğitimi gören hazırlık sınıfı olup, üç yıl daha ortaöğretime dayalı Lise seviyesinde gündüzlü eğitim öğretim yapılmaktadır.

Okulu bitiren öğrenciler için tüm fakülte ve yüksekokullar açıktır. Yükseköğrenim yapmak isteyen öğrenciler Tapu, Kadastro ve Harita sektörüyle ilgili kurum ve kuruluşlarda görev alabilmektedirler.

Daha ayrıntılı bilgi için 1998 Kurumlara Bağlı Meslek Liseleri Öğrenci Yönlendirme ve Yerleştirme Sınav Kılavuzundan yararlanılabilir.

ASKERİ LİSELER VE ASTSUBAY OKULLARI SINAVI

Mesleğini “Asker” olarak sürdürmeyi kabullenmiş, erkek  öğrencilerin başvuracakları okullara girebilmek için aşağıda belirtilen koşullara sahip olmak gerekmektedir.

SOSYAL DURUM, AHLAK VE KARAKTER İLE İLGİLİ KOŞULLAR

SAĞLIK İLE İLGİLİ KOŞULLAR

ÖĞRENİM YAŞ VE BOY İLE İLGİLİ KOŞULLAR ’a sahip olmak gerekmektedir.

(Ayrıntılar için bakınız Askeri Liseler ve Astsubay Hazırlama Okulları Başvuru Broşürü) 

Girilebilecek Askeri Liseler ; Kuleli Askeri Lisesi (İSTANBUL), Maltepe Askeri Lisesi (İZMİR), Işıklar Askeri Lisesi (Bursa)

Girilebilecek Astsubay Hazırlama Okulları; Çok Programlı Astsubay Hazırlama Okulu (BALIKESİR), S.K Mızıka Hazırlama Okulu(ANKARA), Sağlık Astsubay Hazırlama Okulu (ANKARA)